Diariusz charakteryzował się tym, że jego struktura literacka nie była najważniejsza. Liczył się autentyczny przekaz autora o wydarzeniach, które miały miejsce. Czym się charakteryzował? Kto pisał ich najwięcej? Które przetrwały w bibliotekach do naszych czasów? Dowiesz się z naszego artykułu.
Czym jest diariusz?
Słowo to pochodzi od łacińskiego diarium, które w słowniku oznacza dziennik. Początkowo używano go do opisania dziennego przydziału żywności. Z czasem zaczęto tak nazywać niedbałe, lecz chronologicznie ułożone zapiski dotyczące kolejnych wydarzeń z codziennego życia. Bywały przeplatane informacjami o polityce, wojnach, a nawet aktualnej pogodzie. Zapiski miały charakter dzienny i dzieliły się na poszczególne ogniwa związane z porami dnia. Ze względu na fakt, że nie były przeznaczone do publikacji, pisane były swobodnie, bez autocenzury. Dzięki temu mają ogromne znaczenie dla historyków i badaczy kultury.
Najbardziej znane diariusze
Najwięcej diariuszy w języku polskim powstało w XVI i XVII wieku. Nie znaczy to, że wyłącznie wtedy używano tej formy pisania. Można znaleźć także książki pisane w twej formie z dużo późniejszego okresu, na przykład drugiej wojny światowej. A kto pisał najbardziej znane pamiętniki?
Diariusz z podróży króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
W bibliotekach cyfrowych znajdziesz wiele rękopisów z okresu panowania Stanisława Augusta. Są zdecydowanie numerem 1 wśród przykładów tej formy pisania. Jednym z bardziej znanych jest diariusz z podróży na sejm do Grodna. Przemierzył ponad 1000 km, odwiedził więcej niż 50 miast szlacheckich. W podróży królewskiej brał udział przyjaciel króla, biskup Adam Naruszewicz, który systematycznie prowadził Dyjaryjusz Podróży Królewskich Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński.
Tok narracji w tym dziele został podzielony na dni. Prace Naruszęwiczowskie są niezwykle skrupulatne. Opis każdego dnia poprzedza tytuł i data. W treści można znaleźć także odniesienia do poszczególnych pór dnia jak „po obiedzie”, „po kolacji”, „rano”, a także dokładne godziny poszczególnych zdarzeń.
Diariusz Kazimierza Sarneckiego
To zdecydowanie jedne z popularniejszych zapisków tego typu. Powstały dla podkanclerzego litewskiego – Karola Radziwiłła. Autor stworzył trzy odmiany diariusza:
- wojenny, w którym opisywał kampanię mołdawską;
- zwyczajny – opowiadający o codziennych sprawach;
- nadzwyczajny – relacjonujący specjalne zdarzenia, jak spory w parlamencie.
Radziwiłła najbardziej interesował stan zdrowia króla Sobieskiego, dlatego praktycznie każda notka rozpoczynała się od informacji na ten temat. W kilkuset notatkach są tylko 63 odstępstwa od tej reguły. Następnie opisywane były sprawy dotyczące księcia podkanclerzego i na końcu inne sprawy jak pogoda czy poczynania królowej.
Pamiętniki i diariusze Jana Chryzostoma Paska
Siedemnastowieczne pamiętniki Pasek spisywał prawdopodobnie u schyłku życia. Określa się je mianem najwybitniejszego zabytku pamiętnikarstwa staropolskiego. Mają charakter diariuszowy, co przejawia się w niezwykle precyzyjnym dokumentaryzmie. Można w nich wyróżnić dwie części.
- Pierwsza została poświęcona losom autora w czasie wojny.
- Druga część opisuje Paska jako obywatela i gospodarza.
Są w nich jednak też takie fragmenty, w których opisane zostały jedynie wybrane wydarzenia, a autor zwraca uwagę na formę zapisu oraz na swoje wspomnienia, co odbiega od klasycznej formy diariusza.
Diariusz podręczny 1939–1945
Forma diariusza to nie tylko XVI i XVII wiek. W podobny sposób zapisywano także to, co działo się w trakcie drugiej wojny światowej. Jedno z wydawnictw pokusiło się o promocję książki z zapiskami z tego okresu autorstwa Adama Kamińskiego. Jest to dziennik krakowskiego archiwisty pod okupacją niemiecką. Opisuje losy pracowników archiwum i obraz ich codziennego życia. Dzięki formie codziennego zapisywania losów zawiera wiele cennych informacji o ówczesnej obyczajowości, relacjach rodzinnych czy spędzaniu wolnego czasu przez bohaterów diariusza. Jednocześnie dziennik oddaje grozę drugiej wojny światowej, łącznie z pobytem autora w obozie w Płaszowie.
Diariusz jest bardzo specyficzną formą literacką. Nie chodzi w niej o stylistykę, o piękno języka polskiego, ale o to, co się działo. O spisywanie wydarzeń chronologicznie, z niezwykłą dbałością o szczegółowe pokazanie ich przebiegu. Jest niezwykle przydatny w badaniach nad kulturą i historią, ponieważ w bezpośredni sposób, z dużą dokładnością opowiada o przeszłości.
