Jeśli sięgasz po pozycje z tej kategorii, powinieneś mieć już pewną wiedzę historyczną, a także wykazywać się pewną odpornością psychiczną. Realistyczna książka o Auschwitz potrafi doprowadzić czytelnika do wymiotów, stanów depresyjnych i podobnych, niezwykle silnych reakcji. To, co więźniom obozów niemieckich zgotowali oprawcy, wydaje się wręcz nieprawdopodobne. Tym bardziej warto sięgać po takie tytuły – by postąpić właściwie, gdyby historia zaczęła się powtarzać.
Każda książka o Auschwitz pokazuje obóz koncentracyjny w Oświęcimiu
I jednocześnie robi to na swój wyjątkowy sposób. Zapoznając się z dowolną książką o Auschwitz, warto mieć świadomość tego, co kierowało twórcami. Motywacje autorów bywają rozmaite. Czasami warto najpierw zapoznać się z pochwałami i krytyką, a dopiero potem wyrobić sobie własne zdanie. Z innymi tytułami bywa odwrotnie – lektura recenzji narzuca pewną narrację, o której trudno zapomnieć czytelnikowi.
Gatunkowo książki o Auschwitz stanowią część literatury obozowej. Zgodnie z definicją zakres tematyczny całego gatunku nie ogranicza się wyłącznie do KL Auschwitz i podległych mu niemieckich instytucji czy fabryk. Do książek o tematyce obozowej zaliczają się wszystkie tytuły, które opowiadają o czasach drugiej wojny światowej oraz funkcjonowaniu obozów pracy przymusowej i obozów koncentracyjnych – zarówno w III Rzeszy, jak i ZSRR. Choć to obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau budzi największe zainteresowanie, warto pamiętać o pozostałych pozycjach.
Nazistowskie zbrodnie – które książki o Auschwitz warto przeczytać lub kupić?
Część autorów prezentuje niewyobrażalne cierpienia jednostek, inni skupiają się na funkcjonowaniu całej, zbrodniczej machiny. Powstało wiele opracowań na podstawie dokumentów oraz relacji naocznych świadków, ale w niektórych książkach o Auschwitz twórcy pozwolili sobie na znacznie większą swobodę. W efekcie nie każdą pozycję czytelnik powinien traktować jako wiarygodne źródło wiedzy.
Wśród licznych książek o Auschwitz w sklepach stacjonarnych i w księgarniach internetowych znajdziesz między innymi:
- pamiętniki więźniów i innych ludzi, którzy mieli styczność z niemieckim obozem Auschwitz;
- opracowania faktograficzne historyków;
- albumy fotograficzne;
- powieści dokumentalne;
- powieści historyczne;
- komiksy.
Warto pamiętać o zróżnicowanym podejściu autorów, kiedy sięgasz po kolejną książkę o Auschwitz. Doskonale widać to na przykładzie tytułów, które w ostatnich latach okupowały szczyty list bestsellerów.
Tatuażysta z Auschwitz, prawdziwa historia Lalego Sokołowa – czy na pewno?
Oparta na faktach powieść autorstwa Heather Morris, której wielu specjalistów zarzuca brak zgodności z realiami w wielu obszarach. Nawet jeśli nie jest to literatura faktu, to sposób opowiadania historii pozostaje niezwykle przejmujący. W książce Morris głównym bohaterem jest Lale Sokołow, który faktycznie trafił do obozu w Auschwitz w 1942 roku. Tam tatuował obozowe numery na przedramionach kolejnych więźniów. Rola tatuażysty pozwala mu przetrwać w obozowej rzeczywistości – a nawet odnaleźć wielką miłość na kolejne dekady życia, już po wyzwoleniu Birkenau. Sokołow opowiedział Morris historię swojego życia dopiero po śmierci żony.
Podróż Cilki i inne, obozowe powieści Heather Morris
Autorka Tatuażysty z Auschwitz postanowiła kontynuować swoją twórczość z zakresu literatury obozowej. Zapewne z różnych pobudek – wzrosło zainteresowanie innymi książkami o Auschwitz i świadomość odbiorców o Holokauście, a ponadto powieść odniosła ogromny sukces komercyjny (ponad 3 mln sprzedanych egzemplarzy w niecałe 2 lata po premierze). Kolejne tytuły Morris, które ukazały się w Polsce nakładem Wydawnictwa Marginesy, to:
- „Podróż Cilki” (bohaterka po opuszczeniu Auschwitz trafia do radzieckiego łagru);
- „Opowieści o nadziei” (o przyjaźni autorki z Sokołowem i poznawaniu historii obozu z perspektywy więźnia);
- „Trzy siostry” (losy dziewczyn, które w wieku 15–19 lat trafiły do obozu koncentracyjnego Auschwitz).
Bibliotekarka z Auschwitz autorstwa Antonio G. Iturbe
Przejmujące losy Dity Kraus, która nie chce się rozstać z książkami, nauką i marzeniami o przyszłości – i to nawet po tym, jak trafia do obozu. Zamkniętym w KL Auschwitz udało się stworzyć coś na kształt podziemnej biblioteki i szkoły. Cała autentyczna historia jest pokazana z perspektywy dziewczynki, która opiekuje się książkami. Ryzykuje życie i znajduje dla nich coraz to nowe kryjówki, by ona sama i podobne jej dzieci miały namiastkę normalności. Książka o Auschwitz Antonio Iturbe zebrała wiele pozytywnych recenzji.
Ucieczka z Auschwitz
Andriej Pogożew snuje swoją opowieść o sobie i towarzyszach z Armii Czerwonej, którzy po klęsce z 1941 r. dostali się do niemieckiej niewoli. Już w listopadzie 1942 r. podejmują próbę ucieczki – jedną z niewielu, które się powiodły. Podtytuł tej książki o Auschwitz pozostaje niezwykle wymowny – „z 20 tysięcy więźniów po roku żyło stu”. Nawet sowieccy żołnierze, którzy „zahartowali się” w ZSRR, nie byli w stanie przeżyć koszmaru zgotowanego przez Niemców.
Położna z Auschwitz
Opowieść o Stanisławie Leszczyńskiej, która wspiera młode matki w Auschwitz. Ta historia, opowiedziana przez Magdalenę Knedler, wydarzyła się naprawdę! Leszczyńska w samym środku piekła obozu koncentracyjnego ocaliła tysiące dzieci przed pewną śmiercią. Przyjęła mnóstwo porodów, a pod jej opieką nie umarły zarówno niemowlęta, jak i kobiety. Położna z Łodzi i podobne jej pielęgniarki oczywiście nie miały wpływu na to, co działo się z więźniarkami potem – a mimo tego każdego dnia z pełnym poświęceniem walczyły o cudze życie.
Książki o Auschwitz polecane czytelnikom przez Muzeum Auschwitz-Birkenau
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu odgrywa niezwykle istotną rolę. Dba o pamięć i szacunek dla ofiar, edukuje dzieci i młodzież z całego świata, prostuje kłamstwa i nieprawdy na temat obozu zagłady Auschwitz. Prowadzi również prężną działalność wydawniczą. Nakładem Wydawnictwa Muzeum Auschwitz ukazało się ponad 400 pozycji w 25 językach, w tym m.in.:
- cykl „Architektura Zbrodni”;
- „Auschwitz. Monografia człowieka” – Piotr M.A. Cywiński;
- „Drogi mojego życia. Wspomnienia skrzypaczki z Birkenau” – Helena Dunicz-Niwińska;
- „Dzieciństwo w pasiakach” – Bogdan Bartnikowski;
- cykl „Głosy Pamięci”;
- „Jerzego Adama Brandhubera obrazy Auschwitz” – Andrzej Linert;
- „Moja droga do wolności. Wspomnienia ocalałego z Auschwitz” – Karol Tendera;
- „Moje życie zaczęło się od końca” – Halina Binerbaum;
- „Nadzieja umiera ostatnia” – Halina Binerbaum;
- „Odebrane dzieciństwo. Dzieci wyzwolone w Auschwitz” – Helena Kubica.
Książka o Auschwitz, literatura obozowa – inne tytuły o obozach zagłady i Holokauście
Które pozycje są jeszcze warte uwagi? Osoby zainteresowane książkami o Auschwitz, literaturą obozową i okropieństwami drugiej wojny światowej mogą sięgnąć po tytuły takie jak:
- „Anioł życia z Auschwitz” – Nina Majewska-Brown;
- „Archipelag GUŁag 1918–1956: próba analizy literackiej” – Aleksander Sołżenicyn;
- „Dziennik. Pięć zeszytów z łódzkiego getta” – Dawid Sierakowiak;
- „Eichmann w Jerozolimie: rzecz o banalności zła” – Hannah Arendt;
- „Epizody z Auschwitz” – cykl 4 komiksów różnych autorów;
- „Inny świat” – Gustaw Herling-Grudziński;
- „Kołysanka z Auschwitz” – Mario Escobar;
- „Mężczyźni z różowym trójkątem. Świadectwo homoseksualnego więźnia obozu koncentracyjnego z lat 1939–1943” – Heinz Heger;
- „Stacja końcowa Auschwitz” – Eddy de Wind;
- Zdążyć przed Panem Bogiem” – Marek Edelman, Hanna Krall.
Nowych książek na temat Auschwitz i drugiej wojny światowej z pewnością nie zabraknie. Wiele kwestii historycznych wymaga ustalenia lub doprecyzowania, a osadzone w realiach obozowych fikcyjne historie mają ogromny potencjał: tak edukacyjny, jak i sprzedażowy. Która książka o Auschwitz była twoją pierwszą? Które najmocniej zapadły ci w pamięć i ukształtowały światopogląd? Zapraszamy do kulturalnej dyskusji w komentarzach.
