Anakreontyk – definicja, cechy, przykłady

Anakreontyk to radosny gatunek literacki wywodzący się ze starożytnej Grecji. Sławi uroki życia, miłość i biesiadowanie. Poznaj jego cechy i przykłady w literaturze polskiej.

Kim był Anakreont?

Anakreont był greckim poetą. Urodził się około 570 roku przed naszą erą. Pochodził z miasta Teos w Azji Mniejszej. Był twórcą liryki starożytnej Grecji. Tworzył poematy erotyczne i pieśni liryczne. Jego sławę przyniosły utwory biesiadne i miłosne. Żył około 85 lat. Przeniósł się na dwór Polikratesa na Samos. Później mieszkał w Atenach i Tesalii. Zmarł prawdopodobnie w Teos około 485 roku przed naszą erą. Tworzył w starożytnym dialekcie jońskim. Zachowały się tylko fragmenty jego poezji. Jego posągi stały w Atenach i Kopenhadze. Na monetach Teos wybijano jego postać.

Co to jest anakreontyk i jakie ma cechy?

Anakreontyk to gatunek poezji. Jest to wierszowany utwór literacki. Wywodzi się z twórczości Anakreonta. Nazwa gatunku pochodzi od jego imienia. Anakreontyk sławi uroki życia. Jego tematyka jest biesiadna lub miłosna. Utwory są zazwyczaj wesołe i rubaszne. Czasem mają charakter żartobliwy. Gatunek ukształtowali greccy poeci. Działo się to w epoce aleksandryjskiej. Nawiązali oni do stylu liryki Anakreonta. Wzory anakreontyków powstały w epoce hellenistycznej. Głównymi tematami były muzyka, wino, miłość i sztuka. Anakreontyki charakteryzuje lekkość i swobodny styl. Anakreont najczęściej pisał wiersze ośmiozgłoskowe. Anakreontyki mogą mieć różną liczbę wersów. Spotykamy utwory czterowersowe. Inne mogą mieć piętnaście wersów. Forma utworów bywała kunsztowna. Mimo niskiego stylu tematyki zachowywano kunszt. W poezji Anakreonta brakowało tematów politycznych. Nie poruszał też tematów wojennych. Anakreontyk to pogodny utwór poetycki. Sławi uroki życia. Tematyka jest zwykle miłosna lub biesiadna. Charakterystyczny wzorzec metryczny to wiersz anakreontejski.

Anakreontyk w literaturze polskiej

Anakreontyki zyskały popularność w Polsce. Było to widoczne w epoce renesansu. Gatunek ten miał znaczący wpływ na literaturę europejską. Wpływał na twórców w renesansie i baroku. W Polsce anakreontyki tworzyło wielu poetów. Należą do nich Jan Kochanowski i Jan Andrzej Morsztyn. Stanisław Trembecki pisał anakreontyki. Tworzyli je również Adam Naruszewicz i Józef Bartłomiej Zimorowic. Ignacy Krasicki i Adam Asnyk także sięgali po ten gatunek. Jan Kochanowski był pierwszym polskim twórcą anakreontyków. Zamieścił je w swoich “Fraszkach”. Popularność anakreontyków zmalała w baroku. W okresie renesansu pojawił się anakreontyk rokokowo-sentymentalny. Jan Kochanowski napisał wiersz adresowany do Anakreonta.

Polscy poeci inspirowali się formą i tematyką anakreontyków. Tworzyli własne utwory. Anakreontyki cieszyły się dużą popularnością w polskim renesansie. Poeci francuskiej Plejady pisali anakreontyki. W Polsce naśladowali ich Kochanowski i Morsztyn.

Tematyka utworów i przykłady

Tematyka anakreontyków jest różnorodna. Anakreont nawiązywał do biesiad i zabaw. Opisywał imprezy i wino. Często poruszał temat miłości w formie flirtu. W jego utworach znajdziemy opisy biesiadnej atmosfery. Pojawiają się kobiety, wino i śpiew. Anakreontyk charakteryzuje się lekkim podejściem do erotyki. W utworach pojawiają się motywy walki z Erosem. Obecna jest też refleksja nad starością. Anakreont pisał o miłości homoseksualnej. Znany był z lekkiego podejścia do erotyki i cielesności. W jego utworach opisywana jest atmosfera biesiady. Występują motywy kobiety, wina i śpiewu.

Utwór “Słodki bój” to przykład anakreontyku. Jest znany również jako “Bój z Erosem”. Porusza tematykę miłości i biesiady. Uczucia przedstawione są jako gra towarzyska. Nie są ukazane w sposób wzniosły. Utwór składa się z czterech wersów. Napisany jest ośmiozgłoskowcem. Nie zawiera rymów. Podmiot liryczny mówi w pierwszej osobie. Ujawnia swoją obecność. W tekście występują apostrofy i powtórzenia. Pojawia się oksymoron “słodki bój na pięści”. Metafora opisuje walkę z Erosem. Podmiot liryczny jawi się jako osoba zamożna. Urządza wystawne uczty. Ostatni wers jest zaskakujący. Podmiot zamierza walczyć na pięści z Erosem. Eros to bóg miłości przedstawiany z łukiem. Walka na pięści symbolizuje odrzucenie poważnej miłości. Tytuł “Słodki bój” to oksymoron. Łączy pojęcie konfliktu i słodyczy. Podmiot liryczny szuka rozrywki. Unika cierpienia związanego z uczuciem.

Polscy poeci również poruszali te tematy. Jan Kochanowski pisał o radości życia. W jego fraszkach znajdziemy wątki biesiadne. Przykłady z twórczości Kochanowskiego:

Ciężko, kto nie miłuje, ciężko, kto miłuje…

Ja chcę śpiewać krwawe boje…

Nie dbałem nigdy o złoto…

Alem tylko prosił o to, Aby kufel stał przede mną…

Ani dbam o kasztelana, Trzymając się mocno dzbana.

Skoro w rękę wezmę czaszę, Wnet ze łba troski wystraszę; Więc iż mnimam, że mam…

Adam Asnyk również tworzył anakreontyki. Przykładem jest jego wiersz “Anakreontyk”. Porusza tematykę miłosną i namiętności. Znajdziemy go na stronie milosc.info. Portal ten publikował wiersze miłosne.

Wpływ i dziedzictwo anakreontyków

Anakreont wywarł znaczący wpływ na poezję. Jego twórczość inspirowała poetów. Wpływ widać w literaturze europejskiej. Dotyczy to epoki hellenistycznej i nowożytnej. Wielu twórców naśladowało Anakreonta. W Polsce byli to Kochanowski i Asnyk. Jego wpływ widoczny jest w renesansie. Pojawia się też w rokoku i sentymentalizmie. Współczesne interpretacje anakreontyków nawiązują do tradycji. Podkreślają one przesłanie o radości życia. Mówią też o miłości. Anakreont pojawia się w kulturze. Jego popiersie jest w Luwrze. Posąg znajduje się w Kopenhadze. Jego postać wybijano na monetach Teos. Anakreont wywarł duży wpływ na rozwój literatury. Wpłynął znacząco na poezję. Jego twórczość była inspiracją dla wielu. Naśladowali go poeci w różnych epokach.